نحوه و زمان کاشت درختان زیتون
بیوگرافی درختان زیتون:
نام زیتون با یونان و روم باستان گره خورده است و هر زمان که زیتون یا درختش را میبینیم یاد تاج هایی که از شاخه این درخت ساخته شده اند می افتیم. ولی در ایران ما موضوع اندکی متفاوت است. زیتون برای ما یادآور رودبار و منجیل و جاده شمال است.
کاشت درخت زیتون قدمتی به درازای تاریخ دارد. هرچند منشاء کاشت این درخت و استفاده از محصول آن مشخص نیست. متخصصان تخمین میزنند که کاشت این محصول، بیشتر از هزاران سال است که در نواحی مختلف انجاممیپذیرد. زیتون به قدری مهم است که حتی در کتب مقدس اکثر ادیان نیز ذکر شده و به عنوان نمادی برای صلح و دوستی، شناخته شده است.
خاستگاه زیتون یا همان olive، کشورهای مدیترانه ای، شمال آفریقا و برخی کشور های آسیای شرقی از مناطق باستانی کاشت درخت زیتون، هستند. امروزه همین کشور های نامبرده، رتبه اول تولید این محصول در دنیا را به خود اختصاص داده اند؛ اما متاسفانه تولید ایران به قدری نیست که در فهرست بگنجد.
درخت زیتون از خانواده زیتونیان است و معمولا ارتفاع آن در بالاترین میزان رشد، بین ۱۰ الی ۱۵ متر است. این درخت همیشه سبز است و بسیاری آن را درخت نامیرا میدانند، چرا که حتی در صورت قطع کردن آن هم مجددا رشد کرده و بعد از چند سال میوه میدهد؛ پس کاشت درخت زیتون را یک سرمایه گذاری پرسود برای چند نسل میدانند.
درخت زیتون آفتاب دوست بوده و بیش از هر چیز به نور مناسب احتیاج دارد. به علاوه باید در زمان کاشت و پرورش آن، به نقشه زمین، فراهم سازی زمین، شخم مناسب و خاک و غیره نیز توجه ویژه ای نشان داد، تا نتایج مطلوبی به دست آید.
زیتون شامل ۲۰ گونه درختان کوچک است. درختان زیتون در نواحی گرم و نیمه گرم رشد میکنند و اصل درخت زیتون را ترکیه و روسیه میدانند.
بدنه ی درخت زیتون هیچگاه به صورت عمود و صاف نیست، بلکه همراه با برجستگی های متعدد و همچنین به صورت کج رشد میکند. از چوب درخت و نهال زیتون هم استفاده های زیادی میشود. به دلیل سخت بودن و داشتن مقاومت بالا و جلا پذیر بودن آن میتوان آبیاری این چوب ها در تولید اشیاء چوبی منحصر به فرد استفاده کرد.
برگ های درخت زیتون به نحوی طراحی شده است که در مقابل آب و هوای گرم مقاومت داشته باشند. به این صورت که برگ این نوع درختان به صورت باریک، ضخیم و به رنگ سبز تیره است که روی سطح آن صاف بوده اما زیر آن کرک هایی تعبیه شده که مانع از تبخیر آب موجود در برگ میشود.
خواص میوه زیتون:
_ضد سرطان
_ ضد دیابت
_ ضد پوکی استخوان
_ تقویت معده
_ تنظیم فشار خون و سلامت قلب
اینان فقط نمونه ای از خواص میوه زیتون هستند. از زیتون و روغن زیتون برای تهیه انواع ترشی ها، سالادها، غذاها و ... میتوان استفاده نمود.
کاشت درختان زیتون:
کاشت درخت زیتون از روش های مختلفی صورت پذیر است:
۱) کاشت بذر:
این روش مانند کاشت های بذری دیگر است و برای کشت های بزرگ توصیه نمیشود. این نوع کاشت برای کاشت های خانگی زیتون مناسب تر است؛ چرا که نهال هایی تحریک پذیر و ضعیف تر میدهد و همچنین زمان بیشتری تا رشد و درخت شدن و در نهایت بار دادن درخت، طول میکشد.
۲) کاشت قلمه:
شاخه ای پربار و مرغوب را انتخاب کرده و ۳۰ سانت از آن را میبرند. سپس در خاکی مرطوب با تزریق هورمون ریشه زا به خاک، قرار میدهند و پس از ریشه زدن و نهال شدن به مکان اصلی کاشت نهال زیتون، انتقال میدهند.
۳) پیوند زدن:
در این روش از نهال هایی که با بذر کاشته شده اند استفاده میکنند. نهال های بذری تقریبا سه ساله را با دو روش شکم های ای و لوله ای پیوند میزنند.
۴) کاشت خوابانیدن:
در این روش، شاخه ای که نزدیک به زمین است را بدون جدا کردن از درخت مادر، روی زمین خوابانده و روی آن را با خاک میپوشانند؛ سپس شاخه را آبیاری و مثل یک جوانه به آن رسیدگی میکنند تا زمانی که تبدیل به نهال هایی شود. وقتی که شاخه زیر خاک ریشه زد، میتوان آن را از درخت مادر جدا کرد.
۵) کاشت پاجوش ها:
پاجوش هایی را که ریشه درخت زیتون میزند، جدا میکنند و تا زمانی که تبدیل به نهال شوند از آن ها مثل یک جوانه مراقبت میکنند.
کاشت هسته زیتون در خانه:
کاشت درخت زیتون از طریق کاشت هسته آن انجام میشود، اگر برای کاشت آن در منزل اقدام میکنید باید حداقل یک بالکن و یا یک فضای پرنور و آفتاب گیر داشته باشید، علاوه بر این باید به شرایط آب و هوای منطقه ای که در آن زندگی میکنید هم توجه کنید، سپس با توجه به آن اقدام به کاشت و پرورش زیتون نمایید.
نکته ای که بسیار مهم است این است که حتما هسته ای که قصد کاشت آن را دارید باید رسیده و سالم باشد و همین طور باید در همان زمان از درخت کنده شود زیرا باید هسته زیتون فعال باشد تا بتواند جوانه بزند و رشد کند.
باید کاملا تمام گوشت زیتون را از هسته جدا کنید، سپس هسته زیتون را که یک سر آن تیز است و سر دیگر آن گرد است، شما باید در این سر گرد هسته را با استفاده از یک چاقوی تیز برش دهید طوری که یک شکاف کوچک ایجاد شود، این کار باید بر روی تمام هسته ها انجام شود، بعد از اتمام کار باید دوباره تمام هسته ها را به مدت ۲۴ ساعت در آب بخیسانید.
بعد داخل گلدان خاک کمپوست و یک بخش ماسه درشت بریزید و خاک را کمی با آب پاش مرطوب کنید و بعد هسته را تا ۳ الی ۵ سانت داخل خاک فرو کنید. بعد روی آن را کیسه پلاستیکی بکشید و گلدان را به جایی با دمای مناسب ببرید. جوانه زنی هسته زیتون تقریبا حدود ۱ ماه طول خواهد کشید.
دائم به گلدان سرکشی کنید اگر نیم سانت از خاک خشک شده بود میتوانید مجددا آبیاری کنید. وقتی که متوجه جوانه زدن زیتون شدید، پلاستیک را از روی گلدان بردارید و دقت داشته باشید جایی که گلدان نگهداری میشود باید گرم باشد.
زمانی که جوانه به اندازه ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر شد، میتوانید در فصل بهار آن را در باغچه منزل خود بکارید، هنگام بیرون بردن گیاه توجه داشته باشید نهال زیتون به سرما کاملا حساس است و نمیتواند در مقابل سرما مقاومت کند از این رو باید شرایط آب و هوایی خود را بسنجید.
بیشتر بخوانید : خواص، فواید و ویتامین های میوه زردالو
فاصله کاشت درختان زیتون:
فاصله کاشت نهال زیتون، با توجه به شرایط اقلیمی منطقه کشت و گونه خود درخت(پا کوتاه یا مرتفع بودن و...) متفاوت است. هر چقدر درخت ها مرتفع تر و پربرگ تر باشند، فاصله کاشت بیشتر میشود و بلعکس. به صورت معمول، برای درختان پا کوتاه فاصله ۵*۴ و برای درختان بزرگ تر ۷*۶ پیشنهاد میشود.
عمق و پهنای گودال های کشت نهال زیتون باید دو برابر اندازه ریشه باشد. باید این موضوع را نیز در نظر داشت که ماشین آلات کشاورزی هم برای حرکت بین ردیف های کشت، احتیاج به فضای کافی دارند تا به درختان زیتون آسیبی نرسد. همچنین در مناطق خشک و کم آب با بارندگی کم، بهتر است این فواصل بیشتر شود.
نکات مهم پرورش و کاشت درختان زیتون:
_ نور یک عامل خیلی مهم در رشد درخت زیتون است. بنابراین منطق کشت باید جایی باشد که روزی حداقل ۷ ساعت نور آفتاب به درخت برسد.
_ هوا و اکسیژن نیز عوامل مهمی در رشد درختان زیتون هستند. برای جذب اکسیژن و هوای بهتر و بیشتر، باید تاج درخت را باز نگه داشت.
_ گودال های کاشت نهال زیتون را از یک ماه قبل از عملیات کشت زیتون آماده و از ۴ روز قبل آبیاری گودال ها را انجام میدهند.
_ قبل از کاشت نهال های زیتون داخل گودال ها، بهتر است با محلول پرالیناژ ضدعفونی انجام شود تا نهال ها بیمار نشوند.
خاک مناسب برای کاشت درختان زیتون:
خاک، فاکتور مهمی در کاشت و پرورش درختان زیتون است. چندین ویژگی ضروری برای خاک زمین کشت زیتون وجود دارد که در پایین به آن ها اشاره میکنیم:
۱. خاک باید ph بین ۶.۶ تا ۷.۷ داشته باشد.
۲. شوری خاک نباید بیشتر از هفت هزار باشد.
۳. خاک قلیایی مناسب کشت زیتون است. حتی وجود کمی آهک در خاک، ایرادی ندارد.
۴. خاک باید سبک باشد تا ریشه را خفه نکند.
۵. زهکشی خاک نیز فاکتور بسیار مهمی است؛ خصوصا در خاک های سنگین تر.
۶. رطوبت خاک نباید خیلی زیاد باشد و نه خیلی کم.
آبیاری درختان زیتون:
درخت زیتون به خشکی مقاوم است و کاشت نهال زیتون در مناطق کم آبی مثل ایران، یکی از گزینه های مناسب برای باغداران است. در کل، آبیاری درخت زیتون نباید خیلی زیاد باشد و نه خیلی کم؛ آبیاری خیلی زیاد باعث کم روغنی میوه زیتون و آبیاری کم باعث خشک شدن و رشد نکردن آن میشود. در مناطقی که رطوبت زیاد دارند و شرجی هستند احتمال قارچ زدن درخت بالا میرود.
آبیاری نهال زیتون باید به صورت منظم در فواصل زمانی معین شده انجام گیرد؛ که این فواصل زمانی بستگی به اقلیم منطقه دارد. هر چه منطقه خشک تر باشد، زود به زود تر آبیاری باید انجام گیرد. در شرایط متعادل، هر ۱۰ روز یکبار به میزان ۴۵۰۰ متر مکعب برای هر هکتار، آبیاری نیاز است. اگر بارندگی منطقه کشت زیتون، سالیانه بیش از ۶۵۰ میلی متر باشد، آبیاری میتواند به صورت دیم انجام شود.
کوددهی درختان زیتون:
زیتون میوه ای مغذی است و مقدار جذب قابل توجهی مواد مغذی از خاک را دارد. برای کاشت نهال زیتون، کودهای دارای فسفر، پتاسیم و نیتروژن برای تقویت ریشه و رشد و همچنین رشد شاخه و برگ و میوه های درخت، بسیار مناسب هستند.
همچنین منیزیم و بور نیز از دیگر عناصر مهم برای درخت زیتون هستند.
بهتر است هر ۴ تا ۶ ماه یک بار، عناصر خاک چک شود و براساس کمبود های خاک، کود تزریق شود. باید توجه کرد که کود خیلی نزدیک به ریشه کاشته نشود و با تنه درخت تماسی نداشته باشد. همچنین تزریق کود در فواصل زمانی منظم باید صورت گیرد. بهترین زمان برای کوددهی درختان زیتون از اسفند ماه تا اواخر فصل بهار است.
سم پاشی درختان زیتون:
سم پاشی این درختان به منظور کنترل آفات و بیماری ها انجام میشود:????
_ استفاده از سموم شیمیایی: در این روش، انواع سموم شیمیایی که برای کنترل آفات و بیماری ها مناسب هستند، بر روی درختان زیتون پاشیده میشوند، انتخاب سموم باید براساس نیاز های منطقه و نوع آفات یا بیماری شایع در منطقه بوده و باید دستورالعمل استفاده از هر سمی یه دقت رعایت شود.
_ استفاده از سموم آلی: سموم آلی مانند آب پنیره، آب جونه و اسانس گیاهان میتوانند جایگزین سموم شیمیایی باشند، این سموم کمتر به درختان زیتون آسیبی میرسانند و تاثیرات محیطی کمتری دارند.
_ استفاده از راهکار های زیستی: مصرف حشره کش های زیستی میتواند جایگزین مناسبی برای سموم شیمیایی باشد؛ میکروارگانیسم ها، مثل باکتری های بچه و قارچ ها، به عنوان حشره کش های زیستی استفاده میشوند.
_ پیشگیری و تعادل زیستی: واقعیت این است که برخی از آفات و بیماری ها میتوانند به عنوان نمادی از عدم تعادل در محیط باشند، با حفظ تعادل زیستی و بهبود شرایط رشد درختان زیتون، امکان بروز آفات و بیماری ها را در محدوده قابل قبولی نگه داشت.
مهمترین نکته در سمپاشی درختان زیتون انجام آن در زمان مناسب، شناختن فعالیت های دوره ای بالقوه آفات و بیماری ها، استفاده از دستورالعمل های مناسب برای هر آفت و بیماری، برای موفقیت در سمپاشی ضروری است.
هرس درختان زیتون:
هرس نهال های زیتون مورد مهم و قابل توجهی است که تاثیر مستقیمی روی جوانی و پربار بودن درخت دارد. هر نوع هرسی با توجه به دلایل و نیاز های متفاوت صورت میگیرد. این دلایل و انواع، عبارتند از:
_ هرس جوان سازی: درختانی که کهنه سال شده اند معمولا میوه هایشان به مرور زمان کیفیت خود را از دست میدهند. این روش هرس، جهت بالا بردن کیفیت میوه ها انجام میشود.
_ هرس باردهی: قوی ترین شاخه ها را نگه داشته و بقیه را حذف میکنند تا باردهی درخت افزایش یابد.
_ هرس فرم دهی: در این روش هرس به منظور ایجاد فضای خالی بیشتر در درخت، جهت جذب نور آفتاب توسط شاخه ها به صورت یکسان، انجام میگیرد.
_ هرس نونهال: انجام این نوع هرس خیلی واجب نیست؛ چرا که صرفا جهت فرم دهی به نونهال هنگام رشدش انجام میشود.
زمان مناسب برای کاشت درخت زیتون:
انتخاب فصل مناسب برای کاشت زیتون، به محیط و اقلیم جغرافیایی محل کاشت بستگی دارد؛ به زبان دیگر، آب و هوای منطقه، عامل اصلی در تعیین فصل کاشت است.
اگر منطقه ای که در آن زیتون کاشته اید، زمستان معتدل دارد و بارندگی بهاره آن اندک است، نهال را میتوانید در پاییز و یا اواخر زمستان بکارید. در غیر این صورت اگر منطقه کاشت گرم و خشک بود، بهترین زمان برای کاشت، همان زمستان خواهد بود.
برداشت زیتون:
نحوه جمع آوری زیتون براساس کاربرد و نحوه استفاده متفاوت است. مثلا برای کنسروی باید حتما دانه دانه از شاخه ی درختان چیده شود تا کیفیتی مطلوب داشته باشد. ولی برای تولید روغن زیتون برای چیدن زیتون ها معمولا یا به درخت ضربه زده و یا با دست کشیدن روی شاخه ها، زیتون ها را برداشت میکنند. این روش ها ممکن است به شاخه های درخت آسیب زده و موجب کم شدن محصولات سال بعد شود که ما این روش های آسیب زا را پیشنهاد نمیکنیم.
انواع آفات و بیماری های شایع درختان زیتون:
۱) شپشک سیاه: این حشره در هوای گرم بیشتر دیده میشود. اما این آفت کم دردسر ترین آفت درخت زیتون است؛ چرا که با کوددهی یا هرس کردن درختان به راحتی از بین میرود.
۲) کنه گالی: برگ های آلوده به کنه گالی نقره ای رنگ دیده میشوند. از دیگر علائم وجود این آفت، رشد غیر طبیعی میوه ها و پیچیدگی برگ هاست.
۳) پروانه چوب خوار: این پروانه با تغذیه از شاخه ها و تنه درخت به مرور باعث نابودی درخت زیتون میشود.
۴) پروانه جوانه خوار: این حشره هنگام جوانه زدن با تغذیه از جوانه ها و برگ ها باعث نابودی نهال و درخت زیتون میشود.
۵) مگس میوه خوار: این حشره از برگ ها و میوه های درخت زیتون تغذیه میکند و باعث نابودی درختان میشود.
۶) بید زیتون: دشوارترین و رایج ترین آفت درخت زیتون بید است.
۷) لکه طاووسی: این بیماری نوعی قارچ است که در رطوبت و سرمای زیاد قوی تر میشود. این قارچ قسمت های سبز درخت را مورد هدف قرار میدهد.
۸) پوسیدگی ریشه: این بیماری از نوعی قارچ می آید که علائم آن خشک شدن و پوسته پوسته شدن طوقه و ریشه درختان زیتون است. همچنین ریشه های درخت درگیر با این بیماری تغییر رنگ میدهند و پس از مدتی درخت به کلی میمیرد.
۹) پژمردگی ورتیسیلیومی: این بیماری نوعی قارچ است که از ریشه های درخت زیتون وارد شده و تاج درخت و سر و شاخه ها را مورد هدف قرار میدهد و در نتیجه برگ ها و شاخه ها خشک و پژمرده میشوند.
۱۰) آنتراکتوز: در این بیماری میوه های درخت نابود و برگ هایش زرد میشوند.
مناطق کاشت زیتون در کشور ایران:
کشور ایران دارای شرایط آب و هوایی و خاک متنوعی است که مناسب برای کاشت درخت زیتون است، در سال های گذشته تنوع نهال زیتون ارائه شده توسط نهالستان ها نیز افزایش پیدا کرده است، برخی از مکان هایی که برای کاشت درخت زیتون ن در ایران مناسب است عبارتند از:????
۱. استان فارس: فارس به عنوان یکی از مهمترین مناطق زراعی در کشور، برای کاست درخت زیتون بسیار مناسب است، مناطقی مانند شیراز، مرودشت و داراب برای کاشت زیتون مناسب هستند.
۲. استان های جنوبی: مناطقی مانند خوزستان و فارس جنوبی دارای شرایط آب و هوایی مساعدی برای کاشت زیتون هستند.
۳. استان البرز: نواحی قزوین و کرج از استان البرز نیز به عنوان مناطقی که برای کاشت زیتون مساعد هستند شناخته شده اند.
۴. استان مازندران: مناطق سواحلی استان مازندران مانند تنکابن و نور شرایطی را برای کاشت زیتون فراهم میکنند.
انواع نهال های زیتون ایرانی و خارجی:
درخت زیتون گونه های متفاوتی هم ایرانی و هم خارجی دارد. میتوانید باغ خود را با کاشت نهال زیتون مورد علاقه خود و یا سلیقه مردم منطقه مدنظر، آباد کنید. در ادامه تعدادی از این نهال ها را شرح میدهیم:????
انواع نهال زیتون ایرانی:
_دزفولی: این گونه درختی دیرگل و کوتاه قامت است. باردهی اش در هکتار حدود ۱۷ تن است.
_ شنگه: میوه های این گونه درخت زیتون بنفش رنگ و بیضی شکل هستند. حداقل عمر آن ۵۰ سال است و درختی مقاوم نسبت به بیماری ها و آفات است. باردهی آن حدود ۱۵ تن در هکتار است.
_ ماری: معروف ترین و پرطرفدارترین نهال زیتون بین باغداران است. چرا که در بازه های دمایی مختلفی قابل کشت است و دارای قیمت معقول و مناسبی است. باردهی آن تقریبا ۲۵ تن در هکتار است.
_ زیتون زرد: این رقم نیز تقریبا به اندازه گونه ماری، مقاومت دمایی و باردهی خوبی دارد و زودبازده است. عمر مفید آن ۵۵ سال است و از سال چهارم کاشت، باردهی اقتصادی دارد.
_ روغنی: این گونه زیتون، پیوندی است و برای روغنکشی کشت میشود. باردهی این گونه حدود ۱۰ تن در هکتار است.
انواع نهال زیتون خارجی:
_ کاشت درخت زیتون مانزانیلا: این رقم بومی اسپانیاست و مقاومت خوبی هم نسبت به گرما و هم نسبت به سرما و همچنین باردهی مطلوبی دارد.
_ آربکینا: این گونه نیز بومی اسپانیاست و مقاومت خوبی نسبت به سرما دارد. میوه هایش سفت و آبدارند و به خاطر قد کوتاهش، مناسب کاشت در مکان های کوچک نیز است.
_ زیتون سیاه: بومی ایتالیاست و مقاومت بسیار زیادی در برابر سرما دارد. میوه هایش سیاه و آبدار و بسیار خوش طعم هستند.
_ الک: این رقم بومی ترکیه است و کاشت و داشت بسیار راحت و بی دردسر دارد. میوه هایش دارای خال های سفیدی روی پوستشان هستند.
_ لچینو
_ کرونایکی
_ جلت
جمع بندی:
زیتون میوه ای بسیار مغذی و پرطرفدار در سطح جهان است و کشت زیتون تقریبا در اقلیم های متنوعی قابل انجام است. از این رو کاشت درخت زیتون در سراسر ایران انتخاب مناسبی برای باغداران عزیز است و سود بسیاری در تغذیه و استفاده موضوعی برای پوست و مو دارد.
درخت زیتون نسبت به آفات و بیماری ها و همچنین گرما و سرما مقاومت خوبی دارد. در کل میتوان گفت پرورش کاشت نهال زیتون کم دردسر با سود خوبی همراه است.
در نهالستان [یشیل نهال] به ارائه بهترین و باکیفیتترین نهالها افتخار میکنیم. هدف ما کمک به شما در ایجاد باغها و مزارع سرسبز و پربار است. در مجموعه ما میتوانید انواع نهالهای میوه، درختان زینتی، و گیاهان مختلف را پیدا کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر، مشاهده محصولات متنوع، و دریافت مشاوره تخصصی، شما را دعوت میکنیم تا به صفحه اصلی نهالستان ما سر بزنید. در این صفحه میتوانید تمامی اطلاعات مورد نیاز برای خرید نهال زیتون و انگور و ... های باکیفیت را به دست آورید و با اطمینان کامل خرید کنید.
منتظر حضور شما هستیم تا تجربهای بینظیر از خرید نهال داشته باشید و به باغ یا مزرعه خود جان تازهای ببخشید.